Wojenne tajemnice - WARSZAWA i OKOLICE

Kalambo

Temat umieszczam tutaj, gdyż w sumie dotyczy "legendy", jak i pasuje do tematu "opowieści zasłyszanych". Jeśli powinien być gdzie indziej, to proszę przenieść do odpowiedniego działu.

Jak to jest z tym więzieniem NKWD we Włochach? Pytam dlatego, ponieważ kiedy uczestniczyłem w Rajdzie "Szlakiem Naszej Historii" stojąc na punkcie przy Cienistej 16 byłem wielokrotnie pytamy o obiekt przy Świerszcza 2. Miałem również okazję podyskutować chwilę z osobami, jak się okazało, związanymi z Willą "Jasny Dom".

Z tego, co przez lata dowiedziałem się od dziadka (już niestety świętej pamięci) i kilku jego znajomych jeszcze z przedwojennych czasów, historia ze Świerszcza 2 (poprzednio 11-ego Listopada) jest wymysłem właścicielki obiektu. A konkretnie "rozdmuchaniem" prawdziwej. Prawdą jest, że w budynku mieścił się zakład fotograficzny, który Sowieci wyrzucili zaraz po wejściu do Włoch. Prawdą jest, że przez jakiś czas wykorzystywali lokal i dwie przysługujące mu komórki w piwnicy (o czym pisałem w "Zakładach fotograficznych dawnej Warszawy"). Mieścił się tam jednak posterunek Rejonowej Komendy Uzupełnień (w ZfdW się walnąłem- napisałem o Komisji, mea culpa) a potem Polsko-Radzieckiej Komendy Miasta, na którym poddawano weryfikacji osoby wracające z Zachodu. W piwnicy owszem, mieściły się cele. Ale przeznaczone one były dla osób za późno lub "pod wpływem" wracających z przepustek lub uchylających się od służby wojskowej. Budynek jednak dalej normalnie był zamieszkany, ludzie korzystali ze swoich piwnic. Oprócz tego mieściła się tam normalnie funkcjonująca apteka.

Swoją wersję historii właścicielka popiera napisami wyrytymi na ścianach, drzwiami z wyciętymi judaszami i zeznaniami świadków, w tym byłych więźniów. Nie bardzo chce mi się jednak wierzyć, że przez kilkadziesiąt lat nikt tego nie zauważył. Poza tym wszystkie te rzeczy można bez większego trudu przygotować za pomocą piły, gwoździa i papieru ściernego. Jeśli chodzi o świadków, to jedna historia znaleziona w internecie, zamieszczona wcześniej w jednej z gazet, zawiera fragment "autor tych wspomnień nie znał dokładnej lokalizacji aresztu". Poza tym, jak zostało zauważone w wątku o komorach pod Dworcem Zachodnim, nie zawsze można wierzyć zeznaniom "świadków" wynajdowanych przez obrońców danej tezy. Miejscowi pamiętający te czasy potwierdzają lokalizację przy Cienistej.

Jakie jest Wasze zdanie na ten temat? Czy ktoś z szanownych Forumowiczów ma może jakieś inne informacje, dysponuje jakimiś źródłami, wspomnieniami?

Mateo

Ciekawy punkt widzenia. Mieszkam w jednej z kamienic w bardzo bliskim sąsiedztwie omawianego budynku. W "mojej" piwnicy również są drzwi z judaszem. Pytanie tylko z jakiego dokładnie okresu pochodzącą- wiem że jeszcze w latach 90. była tu siedziba straży miejskiej, wcześniej mieścił się tutaj komisariat. Słyszałem również o siedzibie gestapo w czasie okupacji, ale informację traktuję raczej jako plotkę.
Czy jest prawdą że cały kwartał kamienic (wg aktualnego nazewnictwa) ulic Cienistej, Zdobniczej, Globusowej i Świerszcza był wydzielony ogrodzeniem i o 1945 był we władaniu nkwd? Bo i takie informacje słyszałem.

Kalambo

O Gestapo nie słyszałem. Natomiast o uszy obiła mi się informacja, że gdzieś w okolicy była siedziba SB. Być może to właśnie jej pozostałości?

Raczej całego kwartału nie wygradzali, a przynajmniej o tym również nie słyszałem. Poza tym w połowie marca 1945 roku miała miejsce ucieczka kilku więźniów (AK-owcy z Piaseczna). Według relacji mieli oni wykorzystać wyprowadzenie ich na podwórko w celu załatwienia potrzeb fizjologicznych (ponieważ w piwnicy nie było toalet wykorzystywano w tym celu żywopłot rosnący na granicy działki). Nie było tam jednak żadnego płotu ani siatki (ani stojących dziś garaży), więc więźniowie po prostu przeleźli na podwórko kamienicy przy Globusowej (wtedy Piłsudskiego) i uciekli. Raczej nie mogłoby się to udać, gdyby cały kwartał był kontrolowany przez Sowietów, gdyż uciekinierów złapano by przy bramie (nie sądzę, aby nie stał tam chociaż jeden wartownik).

baden

Cienista 16 - siedziba NKWD w styczniu 1945
Cienista 14 więzienie dla Akowców, na górze mieszkania dla szych NKWD. sierow i reszta
Cienista 27- przetrzymywano tu m.in. przywódców Polskiego Państwa Podziemnego przed wywiezieniem na "proces szesnastu" do Moskwy
Świerszcza 2 - siedziba GZWIP luty-jesień 45
Globusowa 26 siedziba MUBP

Mateo

Ostatnio dowiedziałem się o ciekawej historii narożnej kamienicy- aktualny jej adres to Cienista 20, obecnie z wściekło żółtą elewacją.
Mianowicie, budynek został wybudowany w drugiej połowie lat 30. ubiegłego wieku przez architekta Kłosia (niestety nie znam imienia). Wiem jedynie że był profesorem na Politechnice Warszawskiej, podobnież projektował mosty i tamy. Kamienica na Cienistej była również jego "autorstwa", na parterze miał swoje przestronne mieszkanie wraz z pracownią. Co ciekawe- podobnież przed wojną Staw Koziorożca miał większą powierzchnię- brzeg dochodził do wysokości dzisiejszej ulicy Cienistej.
W czasie wojny ów architekt podobno zmarł w łagrze, po wojnie kamienica została zajęta przez nkwd bądź ub. Później przez wiele lat miesił się w niej komisariat MO o czym mogą świadczyć zachowane drzwi z judaszem w piwnicy. Po 1989 przez pewien czas w tej lokalizacji mieściła się straż miejska. Czy ktoś z Was posiada więcej informacji nt tego budynku, ewentualnie czy może zweryfikować przytoczone przeze mnie informacje?

Kalambo

Prof. Kłoś miał na imię Czesław. Nie przeczę, że ta narożna kamienica może być jego autorstwa, ale czy on przypadkiem nie mieszkał i pracował w willi na dawnej Inżynierskiej, dziś... Czesława Kłosia?
Co do stawu, to był trochę większy i sięgał do samej Cienistej. Tyle, że Cienista była dłuższa i przechodziła w Obrońców Pokoju (dawna Jesionowa) dopiero na tym zakręcie przy dzisiejszym placu zabaw (kiedyś był tam sklep ogrodniczy, później lumpeks). Na wysokości tego zakrętu był mały "cypelek", poza tym staw dochodził do samej ulicy.

Z tego, co wiem, cele mieściły się pod numerem 16, w piwnicach. 14 był takim "hotelem" oficerskim. Tamże przebywali też przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego przywiezieni z Pruszkowa, ale jeszcze jako goście. Aresztowano ich dopiero na Okęciu.
Na Globusowej faktycznie też coś było. Tablicy nie ma, bo nie życzą sobie tego mieszkańcy.

Mateo

O, cieszę się z odpowiedzi. Czy posiadasz jakieś zdjęcia dokumentujące wygląd tej okolicy?

Kalambo

Cała przyjemność po mojej stronie Smile

Zdjęciami w tej chwili nie dysponuję, ale jeszcze niespecjalnie miałem okazję przejrzeć wszystkie dziadkowe zbiory. Jeśli na coś natrafię, postaram się to umieścić na forum.
Informacje o wyglądzie okolicy czerpię z "Planu gminy Włochy" wykonanego w lutym 1935 roku, w skali 1:6000.